OBIEKTY SAKRALNE

Kościół pw. Świętej Trójcy w Górze

Pierwotny kościół parafialny o konstrukcji drewnianej pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny został tutaj założony i uposażony przez kapitułę kruszwicką w 2. połowie XII stulecia, natomiast wzmiankowany w 1324 r. Podczas przemarszu wojsk napoleońskich obiekt uległ częściowemu spaleniu. W połowie XVI w. trafił przejściowo do rąk protestanckich. Metryka obecnej świątyni sięga roku 1829. Klasycystyczna budowla powstała dzięki fundacji szambelana Józefa Kościelskiego, właściciela pobliskiego Arturowa, Szarleja i Karczyna. Jest zorientowana kierunkowo, co oznacza, iż prezbiterium usytuowano po stronie zachodniej. Stoi na wzniesieniu. Prostokątną bryłę ceglaną o trzech przęsłach i nawach pokrywa tynk. Połać dachową przykrywa ceramiczna dachówka, ośmioboczną wieżyczkę na sygnaturkę obito blachą. Wewnątrz: loża kolatorska, zakrystia, chór muzyczny, ołtarz główny (rokokowy, z czasów budowy), dwa ołtarze boczne (lewy z końca XVIII w., prawy z 1. połowy XIX w.), ambona (z czasów budowy), prospekt organowy (po 1825 r.), chrzcielnica kamienna (XVI–XVII w.), obrazy (XVI–XIX w.), krucyfiks wykonany z 31 kul armatnich (1855 r.) darowany parafii przez generała dywizji w służbie kawalerii tureckiej Władysława Kościelskiego (Sefer Paszę). Po zakończeniu ostatnich prac remontowych obiekt poświęcił ks. arcybiskup Henryk Muszyński, metropolita gnieźnieński. Cmentarz przykościelny (parafialny), leżący na północnym stoku wzgórza, kryje osobliwe miejsca pochówku: (1) w murowanym grobowcu o kształcie czworobocznego słupa, osadzonego naJana Chrzciciela Jerzka (zm. 1816 r.); (2) klasycystyczny grobowiec murowany o kształcie piramidy zwieńczonej krzyżem żeliwnym, a na jego ścianach inskrypcyjne tablice kamienne, płaskorzeźbione, upamiętniające osoby: Antoniego Zawadzkiego (zm. 1828 r.) herbu Jastrzębiec, jego żony Eleonory z Wernikowskich (zm. 1830 r.) nierozpoznanego herbu; Piotra Czaykowskiego, kapitana 4. pułku piechoty wojsk polskich (zm. 1858 r.) herbu Ślepowron, jego żony Anny z Zawadzkich (zm. 1880 r.) herbu Jastrzębiec; (3) kamienny grobowiec literata Stanisława Przybyszewskiego (zm. 1927 r.) w kształcie kolumny z brązowym medalionem, zawierającym relief portretowy wymienionego, monument wzniesiono ze składek społeczeństwa Kujaw w 1931 r. Plebania murowana, odnowiona w 1990 r. Zasięgiem administracyjnym parafia obejmuje dziś następujące miejscowości: Dziennice, Dulsk, Łojewo, Jaronty, Karczyn Wieś, Łąkocin, Góra, Ostrowo Krzyckie, Pławinek, Sikorowo, Witowy oraz Arturowo (gmina Kruszwica). Odpust: Św. Trójcy (18 maja), Przemienienia Pańskiego (6 sierpnia). Wieczysta adoracja: 24 lutego. Administracyjnie parafia wchodzi w skład Dekanatu Inowrocław II.

Kościół pw. św. Elżbiety w Orłowie

W latach 1228–1235 miejscowość za sprawą czasowej, lecz niefrasobliwej darowizny ze strony księcia Konrada Mazowieckiego, stanowiła siedzibę jednego z komturstw zakonu krzyżackiego. Dziewicza świątynia miała konstrukcję drewnianą. Stała niemalże tam, gdzie obecna. Samą parafię utworzono i uposażono z inicjatywy królewskiej w 1. połowie XIV stulecia. W 1520 r., za zezwoleniem samego króla Zygmunta Starego, parafię orłowską połączono z parafią w Starej Nieszawie – Dybowie. U schyłku XVI wieku jurysdykcję sprawowali nad nią proboszczowie świeccy, lecz posługę duszpasterską nieśli wikariusze. Niemal cały wiek XVII probostwo należało do konwentu reformackiego w podtoruńskim Podgórzu. Od 2. połowy XIX w. podlegało pieczy króla pruskiego. Należało wówczas do najmniejszych rzymskokatolickich wspólnot wyznaniowych dekanatu inowrocławskiego. Drewniana świątynia przetrwała do XIX wieku. Fatalny stan techniczny konstrukcji, grożący zawaleniem, spowodował konieczność rozbiórki. Na placu po wyburzonym antenacie postawiono drewniany barak, zastąpiony w 1858 r. masywnym gmachem lokowanym na kamiennym cokole. Dzięki środkom skarbu państwa mieszkańcy otrzymali jednonawowy kościół o dwuspadowym dachu ceramicznym, oszkarpowanym trójspadowym prezbiterium, uzupełniony smukłą wieżą dzwonniczą (czterokondygnacyjną, ostrosłupową) zwieńczoną kulą i krzyżem. Owe prezbiterium tudzież nawę główną zdobią polichromie i witraże, obrazujące postacie świętych. Tło ubogacają polskobrzmiące napisy. Są także gipsowe figury świętych: Piotra i Pawła, patronki Elż- biety i Najświętszego Serca Pana Jezusa, kamienna chrzcielnica (XVI w.). Najcenniejszy zabytek wnętrza stanowi płaskorzeźba św. Anny Samotrzeć, datowana na XVI bądź XVII w., nadto prospekt organowy z 1886 r., niedawno poddany kapitalnej renowacji. Elewację boczną wymurowano trójosiowo. Skromne wnętrze neobarokowe przykryto sklepieniem pozornym z emporą organów od strony wschodniej. Wcześniejsze wyposażenie usunięto. Kościół jest zorientowany kierunkowo. Powstał z miejscowego budulca, zwanego cegłą orłowską. Nie został otynkowany. Dysponuje licem zdobionym żółtymi cegłami, przeplatanymi poziomo pomarańczowymi cegłami tudzież licznymi zdobnikami architektonicznymi. Wszystko stylizowane manierą neogotycką i romańską. Ogrodzono go parkanem z piaskowca. Budynek konsekrowano w 1984 r. Na przylegającym tuż do świątyni cmentarzu, znajduje się m.in. grób ks. Albina Barcikowskiego, proboszcza parafii Orłowo z okresu 29 X 1874 r. – – 31 XII 1901 r., społecznika, patrioty, oddanego bez reszty sprawie polskiej działacza niepodległościowego, wielokrotnie uwięzionego przez władze pruskie. Plebania murowana to obiekt współczesny kościołowi. Zasięgiem administracyjnym parafia obejmuje dziś następujące miejscowości: część wsi Czyste, Orłowo i Ściborze. Odpust: 17 listopada. Wieczysta adoracja: 9 lutego. Administracyjnie parafia wchodzi w skład Dekanatu Inowrocław II.

DWORKI I  PAŁACE GMINY INOWROCŁAW

Dwór w Borkowie  

Dwór wybudowano  w latach 20. XX wieku. Jest to budynek parterowy, przykryty  dachem dwuspadowym, z dobudowanym piętrowym skrzydłem, w którym piętro od parteru dzieli podwójny gzyms kordonowy. Skrzydło kryte jest dachem płaskim. Dwór posiada fasadę z prostokątnym, pozbawionym ozdób, otworem wejściowym w ryzalicie, mieszczącym wstawkę z dużym prostokątnym dwudzielnym oknem. W otoczeniu dworu znajduje się niewielki park o powierzchni 0,9 ha, założony w połowie XIX w., w którym  znajduje się niewielki staw. Dwór stanowi własność prywatna.

Dwór w Cieślinie

Dwór zbudowano w 1864 roku. W końcu XIX w. został rozbudowany o skrzydło południowe. Jest to budynek murowany, otynkowany, o tradycyjnym, parterowym kształcie, z mieszkalnym poddaszem, częściowo podpiwniczony. Wzniesiony jest na planie prostokąta. Z obydwu stron bryłę urozmaicają werandy. Weranda w części środkowej elewacji frontowej ozdobiona jest czterema półkolumnami, dźwigającymi architraw z umieszczonym pośrodku herbem Prawdzic (Brzeskich). Bryła główna dworu przykryta jest dachem dwuspadowym. Skrzydło budynku jest zamknięte tarasem z murowaną, pełną balustradą. Przed frontem budynku zachował się podjazd. Na południowy zachód od dworu znajduje się park krajobrazowy z XIX w., o powierzchni 4,5 ha. Zachowała się aleja lipowa, aleja grabowa oraz licznie reprezentowany starodrzew.

Dwór w Czystem

Dwór zbudowany został około połowy XIX w. z wykorzystaniem fundamentów starego obiektu.  Jest to budynek murowany z cegły, otynkowany, piętrowy, częściowo podpiwniczony. Posiada stare fundamenty z szerokiej cegły średniowiecznej i kamienia polnego, ganek podziemny i piwnice ze sklepieniem beczkowym, o grubych murach ze strzelnicami. Dwór posiada dach czterospadowy nad korpusem głównym i jednospadowy na skrzydłami. Wzniesiony jest na planie wydłużonego prostokąta ze skrzydłem w narożniku północno-zachodnim i pięcioboczną werandą w elewacji ogrodowej. Elewacja frontowa poprzedzona jest zamkniętym gankiem z kolumnami, wspierającymi taras na wysokości piętra. Na północny wschód od dworu znajduje się 6-hektarowy park z XIX w. Wyróżniają się w nim wiekowy lipy drobnolistne, wiązy, jesiony wyniosłe. Ujęty jest w spisie polskich parków zabytkowych.

Dwór w Górze

Dwór zbudowany został w latach 1875-1884.  Jest to budynek  murowany z cegły, otynkowany, wzniesiony na planie wydłużonego prostokąta z nieznacznym ryzalitem w części środkowej elewacji frontowej (gdzie znajduje się ozdobne wejście w formie prostokątnego portalu, do którego prowadzą trzy stopnie), zwieńczonej falistym szczytem. Budynek jest piętrowy, podpiwniczony. Nakryty został niskim dwuspadowym dachem naczółkowym z użytkowym poddaszem. W 1918 r. do dworu dobudowano od północy skrzydło. Na wschód od dworu znajdują się pozostałości parku krajobrazowego z 2. Połowy XIX w. o powierzchni około 1 ha. Kiedyś były tutaj 2 stawy. Park tarasowato opada do jeziora Szarlejskiego.

Dwór w Jacewie

Dwór wybudowany został w końcu XIX w. dla niemieckiej rodziny Rath na planie prostokąta jako tradycyjny budynek parterowy z dwuspadowym, mansardowym dachem; na obu kondygnacjach znajdują się mansardy i mieszkania w szczytach. Fasadę zdobi nieznaczny ryzalit ze schodami i XIX-wieczną werandą podtrzymującą balkon, z oryginalną żeliwną balustradą.  Z końca XIX w., niewielki, o powierzchni około 0,5 ha, obecnie zdewastowany. Najstarsze drzewa pochodzą sprzed 100-120 lat.

Dwór w Jaksicach

Dwór powstał na przełomie XIX i XX wieku. W okresie późniejszym został przebudowany. Jest to piętrowy budynek, z mezaninem, wzniesiony na planie prostokątna, z werandą pięcioosiową, przeszkloną, zdobiony półkolumnami rozstawionymi między dużymi, prostokątnymi otworami okiennymi, gdzie znajduje się wejście z prowadzącymi do niego czterema schodami, z bogatymi kamiennymi prostokątnymi słupkami, zakończonym kulami. Dach jest płaski, kryty papą. Budynek jest podpiwniczony. Zachował się kolisty podjazd do dworu i prowadząca do niego murowana brama, zdobiona murowanymi słupkami. Przy pałacu znajdowała się pierwotnie kaplica-grobowiec, z której zachowały się kute wrota z przełomu XIX i XX w., prowadzące obecnie do Domu Dziecka. Po II wojnie światowej pałac został przeznaczony na mieszkania, a parter przystosowano dla potrzeb przedszkola.

XIX-wieczny, zniszczony park dworski, po którym pozostało niewiele starych drzew, wśród nich ponad 100-letni dąb, platan i sosna czarna.

Pałac w Łojewie

Pałac zbudowany został w latach 1880-1912. Jest to budynek murowany, otynkowany, piętrowy, podpiwniczony, nakryty dachem czterospadowym. Od frontu, w części środkowej, znajduje się niewielki ryzalit zwieńczony trójkątnym szczytem, poprzedzony portykiem  kolumnowym zamkniętym balkonem. Fasada zdobiona jest   lizenami.   Na południowy zachód od pałacu znajduje się park krajobrazowy z początku XX wieku założony na zboczu skarpy opadającej ku wschodnim brzegom jeziora Szarlejskiego.

Dwór w Marulewach

Dwór zbudowany został ok. 1836 roku. Jest to budynek murowany, otynkowany , piętrowy z mieszkalnym poddaszem, podpiwniczony. Zbudowany na planie prostokąta, nakrytym dachem  czterospadowym z powiekami.  Do pozbawionego ozdób wejścia prowadza cztery stopnie. Okna prostokątne.  Elewacja  frontowa uzupełniona jest od strony północnej parterową przybudówką  z gospodarczym poddaszem.

Dwór w Orłowie  

Villa Orłowo to  dwór  w typie willi podmiejskiej wybudowany w 1872 roku, zaprojektowany  przez Martina Gropiusa i Heino Schmiedena. Obiekt o wysokiej wartości architektonicznej, stanowi część dziedzictwa kulturowego Kujaw. Jest to budynek dwukondygnacyjny o skomplikowanej bryle z wieżyczkami w narożnikach. Wybudowany z  żółtej cegły pochodzącej z  miejscowej cegielni. Bryła jest zróżnicowana , z ryzalitami , w których znajdują  się wejścia od północy, południa i zachodu. W narożach zlokalizowane są okrągłe, niskie wieżyczki. Od zachodu znajduje się główne wejście. Od bramy do dworu prowadzi droga  wjazdowa, zakończona  kolistym podjazdem strzeżonym przez figury lwów.  Na południe od dworu znajduje się  rozległy park krajobrazowy  z początku XX wieku. Nastrojowymi elementami w parku są galeria spacerowa  oraz neoklasycystyczna glorietta , pełniąca rolę „świątyni dumania”.  Obecnie swoją siedzibę ma tu fundacja „Orion”.

Pałac w Piotrkowicach

Pałac został wybudowany w latach 90. XIX wieku w stylu neoklasycystycznym. Jest to okazały obiekt murowany, otynkowany, piętrowy , z użytkowym poddaszem, podpiwniczony kryty  dachem   czterospadowym. Od frontu  bryła wysunięta jest  piętrowym ryzalitem, mieszczącym główne wejście z prowadzącymi do niego schodami, zwieńczonym  trójkątnym naczółkiem  z półkolistym oculusem.  Elewacje  zdobione są  boniowanymi lizenami. Od bramy do pałacu prowadzi kolisty podjazd. Przed budynkiem  znajduje się  staw, w którego tafli wody odbija się  bryła pałacu.  Obecni pałac stanowi własność prywatną.

Pałac w Pławinie

Budynek wzniesiony, na przełomie XIX i XX wieku, na planie wydłużonego prostokąta. Jest murowany, z cegły, z obszernymi piętrowymi skrzydłami po obu stronach.  Wszystkie części  nakryte są  płaskimi dachami. Wejście od dworu poprzedzone  jest murowanym gankiem  dźwigającym taras. Pałac został przebudowany  po 1945 roku i pozbawiony cech stylowych. Wewnątrz  zwracają uwagę  drewniane schody  z bogato rzeźbionym słupkiem w kształcie „kariatydy”.

Dwór w Sławęcinku

Dwór zbudowany  został na początku  XX wieku. Jest to tradycyjny budynek parterowy, z mieszkalnym poddaszem. Elewacje zdobione są boniami. Od strony ogrodu  akcentowany jest  ryzalitem zwieńczonym trójkątnie, w którym znajdują się  w dolnej kondygnacji – narożne pilastry, między którymi wstawione  jest  prostokątne okno trójdzielne  zwieńczone trójkątnym naczółkiem z ozdobnym kartuszem, w górnej partii – dwoma bliźnimi oknami dwudzielnymi półkolistymi przedzielonymi  płaskorzeźbionym detalem.